Η οικονομία της αγοράς στην Αρχαία Ελλάδα μέσα από τη γύρη - Κατερίνα Κούλη

Στην Οικονομική επιστήμη, η έννοια της οικονομίας της αγοράς θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ένα σύγχρονο φαινόμενο. Για παράδειγμα, οι οικονομολόγοι με επιρροή, όπως ο Karl Marx και ο Max Weber, υποστήριξαν ότι παρόλο που υπήρχαν αγορές στην αρχαιότητα, οι οικονομίες στις οποίες δομές παραγωγής και διανομής ανταποκρίθηκαν στους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης αναπτύχθηκαν μόλις τον 19ο αιώνα.

Πρόσφατη μελέτη από μια διεθνή ομάδα ερευνητών, στην οποία συμμετέχει η Δρ Κατερίνα Κούλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, χρησιμοποιεί την Παλυνολογία -τη μελέτη της γύρης από ιζηματογενείς αποθέσεις- για να αμφισβητήσει αυτήν την πεποίθηση και να δώσει στοιχεία για μια ολοκληρωμένη οικονομία της αγοράς υπάρχει στην αρχαία Ελλάδα.

Η ολοκλήρωση της οικονομίας της αγοράς ξεκίνησε νωρίτερα από ότι θεωρείτο

Ένα σύνολο 115 συγκεντρώσεων γύρης από 6 περιοχές στη νότια Ελλάδα μελετήθηκε προκειμένου να αποτυπωθεί και να ποσοτικοποιηθεί η αλλαγή του τοπίου μεταξύ 1000 π.Χ. και 600 μ.Χ.. Ο συσχετισμός των μετρήσεων με το ιστορικό αρχείο, έγινε με τη χρήση απόλυτων χρονολογήσεων με τη μέθοδο του ραδιοάνθρακα.

Στην ανάλυση καταγράφηκε μείωση της γύρης από δημητριακά, ενός βασικού στοιχείου της αρχαίας ελληνικής δίαιτας, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου φαινομενικής ανάπτυξη του πληθυσμού. Η μείωση αυτή συνέβη ταυτόχρονα με την αύξηση της γύρης της ελιάς και του αμπελιού. Οι τάσεις αυτές εγείρουν ένα σημαντικό ερώτημα: γιατί οι τοπικοί παραγωγοί επέλεξαν να φυτέψουν ελιές και αμπέλια αντί για σπόρους δημητριακών, όταν η ζήτηση για αυτό το βασικό τρόφιμο θα έπρεπε να ήταν αυξανόμενη;

Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι τα παλυνολογικά στοιχεία από τη νότια Ελλάδα αποκαλύπτουν μια εξαγωγική οικονομία βασισμένη σε καλλιέργειες για εμπορία, όπως η ελαιοκαλλιέργεια, ήδη από την αρχαϊκή περίοδο. Τα αρχαιολογικά στοιχεία αυτής της περιόδου επιβεβαιώνουν την κυκλοφορία των εμπορευμάτων, όμως μέχρι σήμερα υπήρχαν περιορισμένα ποσοτικά στοιχεία για την ολοκλήρωση της αγοράς και τις διαρθρωτικές αλλαγές στη γεωργική παραγωγή. Η χρήση των απολιθωμένων συγκεντρώσεων γύρης ως πηγή ποσοτικών δεδομένων στην αρχαία οικονομική ιστορία είναι μία εντελώς καινοτόμα προσέγγιση.

Καινοτόμα διεπιστημονική προσέγγιση αποκαλύπτει την ύπαρξη μιας αρχαίας οικονομίας της αγοράς

Προκειμένου να ελέγξουν την ακρίβεια της πρωτοποριακής αυτής μεθόδου, οι συγγραφείς συνέκριναν τις τάσεις που παρατηρήθηκαν στα δεδομένα της γύρης με τρεις άλλες ομάδες δεδομένων: τον αριθμό των οικισμών ως πληθυσμιακό δείκτη, τα ναυάγια της Μεσογείου για την εκτίμηση του θαλάσσιου εμπορίου και της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και την ύπαρξη μεγάλης κλίμακας ελαιοτριβείων και πιεστηρίων στη Μεσόγειο.

Καθώς η εμφάνιση ολοκληρωμένων αγορών και καπιταλιστικών οικονομιών της πρώιμης σύγχρονης εποχής τοποθετείται στην έναρξη του Ανθρωπόκαινου, της σημερινής εποχής στην οποία η ανθρωπότητα αποτελεί μια σημαντική γεωλογική παράμετρο, η μελέτη αυτή δείχνει ότι οι δομικές μεταβολές που καταγράφονται στην παγκόσμια οικονομία από την εποχή του ευρωπαϊκού αποικισμού, τον 15ο αιώνα και έπειτα, ήταν δυνατές -σε μικρότερη κλίμακα- αρκετές χιλιάδες χρόνια πριν.

Τίτλος: Landscape Change and Trade in Ancient Greece: Evidence from Pollen Data

Συγγραφείς: Adam Izdebski, Tymon Słoczyński, Anton Bonnier, Grzegorz Koloch, Katerina Kouli

The Economic Journal, Volume 130, Issue 632, November 2020, Pages 2596–2618

DOI: 10.1093/ej/ueaa026

Cereal, Olive & Vine Pollen Reveal Market Integration in Ancient Greece