Παρίσι, Τέξας - Βάλια Καραμάνου

“Παρίσι, Τέξας”
(Paris, Texas – 1984)

από τη Βάλια Καραμάνου

“Η αμερικανική έρημος συνοδοιπορεί με την ψυχική ερημιά του καταβεβλημένου και χαμένου από τον προορισμό του πρωταγωνιστή, στο ταξίδι από το Παρίσι στο αχανές Τέξας (ίσως μια αντιπαραβολή του σκηνοθέτη από τη χώρα του προς την Αμερική του ονείρου και του σινεμά).

Ένα υπαρξιακό ταξίδι μετατρέπεται σε road movie όπου ο λακωνικός χαρακτήρας του Τράβις μας οδηγεί περισσότερο στο εσωτερικό του χάος του. Ο μόνος δρόμος σωτηρίας είναι η επιστροφή και η αποκατάσταση της μνήμης.

Η εικόνα του αμερικανικού τοπίου που έχουμε συνηθίσει στα western, σε μια αφαιρετική άποψη του σκηνοθέτη απογυμνώνει τον πρωταγωνιστή με την θλιμμένη μουσική του Ράι Κούντερ, σε ένα σενάριο του Σαμ Σέπαρντ όπου η αφιλόξενη έρημος συναντά τον αστικό μύθο. Η πρωταρχική εικόνα ενός καουμπόυ δεν είναι άλλο από τη γυμνή εικόνα από λόγο, μεταφρασμένη σε μοναξιά και αποξένωση.

Η ταινία αυτή είναι μια προσπάθεια του Βέντερς να αντιστρέψει την πορεία προς το περισσότερο ανθρώπινο ταξίδι της επιστροφής από το Τέξας στο Παρίσι, ξεκινώντας από τον ίδιο τον πρωταγωνιστή να βρίσκεται χαμένος στο χώρο και το χρόνο. Δημιουργεί αφενός μια σύγχυση στον θεατή, από την άλλη υποδεικνύει μια λύση στις διαλυμένες οικογένειες του αστικού τοπίου της Αμερικής καταλήγοντας σε έναν ρητό και αποκαλυπτικό μονόλογο που φέρνει το Παρίσι στο Τέξας.”

Ευμορφία Καλύβα

O Βιμ Βέντερς κατακτά τον  Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών δημιουργώντας ένα road movie με έντονα στοιχεία γουέστερν και hardcore αμερικανικά χαρακτηριστικά, που όμως κρύβουν ένα βαθύ και μελαγχολικό μελόδραμα.

Η ιστορία ξεκινά με τον περιπλανώμενο Τράβις (Χάρι Ντιν Στάντον)  που καταφτάνει μέσα από την μεξικανική έρημο στο Τέξας σε άθλια κατάσταση  και χάνει τις αισθήσεις του. Εκεί, στο παρακμιακό  νοσοκομείο της περιοχής, τον βρίσκει και τον παραλαμβάνει ο αδερφός του ο Γουόλτ (Ντιν Στόκγουελ) που αναλαμβάνει  να τον οδηγήσει πίσω στο Λος Άντζελες. Ο Τράβις είναι μουγγός και δεν θυμάται τίποτα από την προηγούμενη ζωή του – μια και είναι αγνοούμενος τα τελευταία τέσσερα χρόνια, όπως και η γυναίκα του Τζέιν (Ναστάζια Κίνσκι)– αλλά ακολουθεί παθητικά τον αδερφό του στο ταξίδι της επιστροφής μέσα από την έρημο. Το μόνο που έχει σημασία γι’ αυτόν είναι να βρει μια τοποθεσία άγονης γης στην έρημο με το όνομα “Paris”, όπου θεωρεί πως έγινε η σύλληψή του, άρα η αρχή της ύπαρξής του. Μάλιστα, κρατά καλά φυλαγμένη μια ξεθωριασμένη φωτογραφία αυτής της έκτασης, την οποία έχει αγοράσει σε κάποια στιγμή του παρελθόντος.

Ο εξαθλιωμένος και μοναχικός Τράβις έχει προέλθει ήδη από τα βάθη της ερήμου, μέσα από τα συγκλονιστικά πλάνα του Ρόμπι Μίλερ και με την συνοδεία της ροκ νότας του Ράι Κούντερ και  συνεχίζει οδικά με τον αδερφό του την μοναχική του διαδρομή προς το Λος Άντζελες αυτή την φορά, όπου κατοικούν η νύφη του Αν (Ορόρ Κλεμάν) μαζί με τον γιο του Χάντερ (Χάντερ Κάρσον), που είναι πλέον ένα αγόρι οχτώ ετών. Μέσα από τα μάτια του Τράβις ο θεατής γνωρίζει μια Αμερική με πολύβουους αυτοκινητόδρομους, αερογέφυρες, πάρκινγκ αυτοκινήτων, βενζινάδικα, μοτέλ στη μέση του πουθενά, καλιφορνέζικα ηλιοβασιλέματα και μπλε ξημερώματα στο Χιούστον του Τέξας. Όλα αυτά μέσα από τα χρώματα του κόκκινου και του βαθύ μπλε, που σηματοδοτούν την επίμονη και θλιβερή αναζήτηση ενός ανθρώπου που έχουν ξεφτίσει όλα του τα όνειρα. Μέχρι εκείνη την στιγμή δεν γνωρίζουμε τον λόγο για τον οποίο έφυγε, τον λόγο που δεν μιλά, γιατί εξαφανίστηκε ταυτόχρονα η γυναίκα του, μόνο βιώνουμε την ανάγκη του να βρει κάτι που αρχικά συνδέεται με τις ρίζες του (την τοποθεσία Paris) και ουσιαστικά με το βαθύτερο νόημα της ύπαρξής του.

Ζώντας στο Λος Άντζελες, ο Τράβις αποκτά όλο και περισσότερα στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξής του, καθώς αρχίζει να  επικοινωνεί με το περιβάλλον, ντύνεται, περιποιείται την εμφάνισή του και – το κυριότερο- έρχεται κοντά με τον αρχικά δύσπιστο γιο του. Δεύτερος στόχος του πια είναι η εύρεση της γυναίκας του Τζέιν, που ζει στο Χιούστον.

Αρχίζει λοιπόν ένα δεύτερο ταξίδι αναζήτησης στην μεγάλη πόλη μέσα σε ένα σαράβαλο μαζί όμως με τον γιο του Χάντερ, που ήδη έχει αρχίσει να χτίζει δεσμούς μαζί του. Μέσα από τα μεγαλειώδη πλάνα των μεγάλων δρόμων και των φουτουριστικών κτιρίων του Χιούστον, ο θλιμμένος καουμπόι καταφέρνει να εντοπίσει την γυναίκα του, που δουλεύει σε ένα μαγαζί του υποκόσμου ικανοποιώντας τις φαντασιώσεις των αντρών πίσω από ένα τζάμι. Εδώ είναι το σημείο, από όπου ξεπηδά μια δυνατή και απελπισμένη ιστορία αγάπης, όπως την διηγείται ο Τράβις μέσα από το ακουστικό του στην δακρυσμένη Τζέιν με τον διπλό καθρέφτη ανάμεσά τους. Μάλιστα συχνά τα δυο πρόσωπα ταυτίζονται μέσα από τις διάφανες αντανακλάσεις του. Χαμηλότονα και σπαρακτικά ο Τράβις μιλά για ένα ζευγάρι τόσο ερωτευμένο «ώστε έκαναν ακόμη και το παραμικρό να μοιάζει με την μεγαλύτερη περιπέτεια στον κόσμο», που ωστόσο σταδιακά οδηγήθηκε στην βία και στα άκρα της απόλυτης αυτοκαταστροφής, κάτι που έτρεψε σε φυγή και τους δυο ήρωες. Η Τζέιν δηλώνει συγκλονισμένη πως στην αρχή άκουγε την φωνή του παντού, ώσπου αυτή ξεθώριασε και έτσι «ήρθα εδώ όπου ακούω τις φωνές των αντρών και είναι όλες η δική σου φωνή». Ο έρωτας, η παραφορά, η οικογενειακή ευτυχία (όπως είχε αποτυπωθεί σ’ ένα μικρό ερασιτεχνικό φιλμάκι που είχε κρατήσει ο αδερφός του), αλλά και η καταστροφή μετέπειτα, όλα παίρνουν την θέση τους σ’ αυτές τις ατελείωτες διαδρομές των ηρώων στο ταξίδι της εσώτερης υπαρξιακής αναζήτησης. Ο προορισμός του Τράβις, να ενώσει ξανά μια μητέρα με τον γιο της, έχει εκπληρωθεί. Καθώς βλέπει λοιπόν τον μικρό Χάντερ στην αγκαλιά της Τζέιν γνωρίζει πως πρέπει να συνεχίσει το μακρύ ταξίδι του σαν θλιμμένος και μοναχικός καουμπόι. Όλη του η μεταμέλεια, η μεταστροφή και ο σπαραγμός του ξετυλίγονται  σ’ ένα μαγνητοφωνημένο μήνυμα προς τον γιο του. Στο Χιούστον χαράζει για άλλη μια φορά, στις αποχρώσεις του βαθύ μπλε, και ο Τράβις βρίσκεται ξανά στον μεγάλο αυτοκινητόδρομο…

Μια ιστορία απλή, που παρουσιάζει με μαεστρία και βάθος όχι μόνο τα ξεφτισμένα όνειρα του ήρωα, αλλά και μιας ολόκληρης χώρας, με χαμένο προορισμό και ταυτότητα. Μια χώρα  που βλέπει τα όνειρά της να χάνονται στην σκόνη της απέραντης ερήμου και αναζητά μάταια ένα απροσδιόριστο και παράδοξο  σημείο σωτηρίας, ένα Παρίσι στην καρδιά του Τέξας.

Βάλια Καραμάνου

Imdb της ταινίας Παρίσι, Τέξας (1984)
Photo gallery imdb της ταινίας Παρίσι, Τέξας (1984)

Παρίσι, Τέξας
(Paris, Texas)
Δυτική Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Η.Π.Α., 1984

Eπιμέλεια δημοσίευσης Ευμορφία Καλύβα

Βάλια Καραμάνου (Συγγραφέας) – Βιογραφία