«Το ταξίδι της Νεφέλης» της Στέλλας Δεναξά από την Όλγα Αχειμάστου
Αγαπητική προσέγγιση του έργου (παραμύθι) της συγγραφέως Στέλλας Δεναξά (εκδόσεις Κομνηνού), «Το ταξίδι της Νεφέλης»
Γράφει η ποιήτρια Όλγα Αχειμάστου
Χαμηλώστε παρακαλώ τα φώτα, (ξεκινά μουσική…) καθίστε αναπαυτικά στα υπέροχα αυτά βελουδένια καθίσματα, κλείστε ελαφρά τα μάτια και αφεθείτε, ταξιδέψτε μαζί μας και με την Νεφέλη.
« Μια φορά κι έναν καιρό, σ’ ένα κοριτσίστικο παιδικό δωμάτιο, ήταν κρεμασμένη μια όμορφη ροζ, διάφανη κουρτίνα. Ήταν κεντημένη με πριγκίπισσες ντυμένες με όμορφα πολύχρωμα ρούχα, μιας άλλης εποχής… Ένα μικρό κάστρο βρισκόταν στημένο σε μια γωνιά, ένα κουνιστό αλογάκι κι ένα όμορφο γραφείο ροζ με φούξια καρδιές που ήταν όμοιο με το κρεβάτι του κοριτσιού. Και το κοριτσάκι που ζούσε εκεί, ήταν πολύ χαρούμενο και του άρεσαν όλα γύρω του. Με όλα έπαιζε και χαιρόταν μαζί τους. Και η κουρτίνα του ακόμα –με την οποία δεν μπορούσε να παίξει– του άρεσε πολύ! Το βράδυ που ξάπλωνε για να κοιμηθεί, την κοιτούσε και θυμόταν ξανά τα παραμύθια που της διάβαζε η μητέρα της κάθε βράδυ. Κι έτσι, ταξίδευε σε κόσμους παραμυθένιους… με πριγκίπισσες, κάστρα, όμορφους ιππότες κι ένοιωθε να περπατάει σε όμορφα δάση. Μέχρι που έκλειναν τα βλέφαρά της και αποκοιμόταν. Κι η κουρτίνα ένοιωθε το ίδιο, αλλά…»
Το παραμύθι είναι μια σύντομη ή λαϊκή ιστορία, η οποία ενσωματώνει το έθος (πράξη ή συμπεριφορά που έχει γίνει συνήθεια) και που μπορεί να εκφραστεί μέχρι το τέλος του παραμυθιού, ως αξιωματική αρχή. Η αφήγηση των παραμυθιών αποτελεί μια πανάρχαια παράδοση ανεξαρτήτως ηθών και εθίμων του λαού. Το μεγάλο ευχαριστώ ως Ελλάδα το οφείλουμε, στον πολύ και σπουδαίο Νικόλαο Πολίτη, που ενάμιση αιώνα πριν, το 1880 έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό Εστία, με τίτλο «Δημώδη παραμύθια», τα οποία μάλιστα είχαν εκδοθεί από ξένους ελληνιστές συγγραφείς στα Γιάννενα και στην Σύρο. Σημαντικότατη η προτροπή του καθηγητή Ν. Πολίτη στους μαθητές του να ασχοληθούν με κατεύθυνση το λαϊκό παραμύθι που ωθεί στην επιβίωση ηθών και εθίμων, αξιών και αξιωμάτων της πατρίδας Ελλάδας.
Ως αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής ανάπτυξης του συναισθηματικού κόσμου, της φαντασίας, της κατανόησης και ανάπτυξης του προφορικού λόγου, εξοικείωσης με τον γραπτό λόγο, ανάπτυξης της καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας και άλλων ζωτικών σημείων της ανάπτυξης του εγκεφάλου του παιδιού, είναι και παραμένει απαραίτητο για τα παιδιά, μη σας πω και για τους μεγάλους. Αναρωτήθηκα λοιπόν σε σχέση με το σήμερα, ο εργασιακός ρυθμός των γονέων, η πίεση του χρόνου τους, η έλλειψη των παππούδων-γιαγιάδων από τις οικογένειες κ.α. συνθήκες καθώς και η τάση για αντικατάσταση του παραμυθιού από κόμικς, κινούμενα σχέδια, playstation κλπ, που εξυπηρετούν και βολεύουν τους γονείς που είναι πιεσμένοι, κουρασμένοι, αγχωμένοι κ.α. που τοποθετεί το παραμύθι και την αφήγησή του από τον γονέα, ως η προσωπική ώρα γονέα και παιδιού.
Γνωρίστηκα με την συγγραφέα, χάρη σ’ ένα «παντελονάκι», που είχε υμνήσει σ’ ένα παραμύθι της και με κέρδισε από το πρώτο της βιβλίο που είχα τη χαρά και αφηγήθηκα σε παιδιά. Οι λόγοι;;; Πολλοί.
Η συγγραφέας χρησιμοποιεί σημερινά θέματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς στο μεγάλωμα των παιδιών τους, στην διαπαιδαγώγησή τους και μέσω των παραμυθιών της ακουμπά τις συναισθηματικές τους δεξιότητες. Για να φτάσει στο έθος, την συνήθεια δηλαδή, που πρέπει να αναδείξει και να χτίσει πάνω στο ευεργετικό αποτέλεσμα για τα παιδιά και την εκπαίδευσή τους. Η αναφορά στην μητέρα που κάθε βράδυ διάβαζε παραμύθια στην μικρή ηρωίδα είναι από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου μας.
Η δημιουργία στοχοθέτησης και επικέντρωσης στην πραγματοποίηση των ονείρων γίνεται ένα με το διήγημα και σπρώχνει το παιδί να αναπτύξει την πεποίθηση ότι είναι σημαντικό να πραγματοποιήσει τα όνειρά του.
«Είχε ακούσει τόσα όμορφα πράγματα για τον κόσμο μέσα από τα παραμύθια της μαμάς, που μεγάλωναν τη φαντασία της και δεν την άφηναν να κοιμηθεί. Πόσο ήθελε κι εκείνη να τα δει από κοντά και να τα ζήσει… Πώς θα μπορούσε όμως; Ιδέες πολλές πέρναγαν και ξαναπέρναγαν από το μυαλό της. Τι να έκανε; Τα όνειρα, είχε ακούσει από αφηγήσεις, πρέπει να γίνονται πραγματικότητα. Γιατί αλλιώς στεναχωρούνται και μπορεί να φύγουν και να μην ξανάρθουν. Και τι θα έκανε εκείνη χωρίς όνειρα;»
Κι ενώ στα άλλα παραμύθια συναντάμε κακούς βασιλιάδες, βασίλισσες, μητριές, ήρωες, ηρωίδες, ξωτικά, νεράιδες, που όλοι ζουν στο χώρο της φαντασίας, εδώ η συγγραφέας έχει δώσει σάρκα και οστά σε μια όμορφη ροζ κουρτίνα στο δωμάτιο της μικρής που είναι αποδέκτης του παραμυθιού. Χρησιμοποιεί γνωρίσματα των εποχών, στο παραμύθι μας του Φθινοπώρου για να στηρίξει την πρωτοβουλία της κουρτίνας μας να πράξει αυτά που κάνει στην διάρκεια της αφήγησης του παραμυθιού. Εξάπτει δηλαδή την φαντασία του παιδιού μ’ έναν καταφανή παραμυθένιο τρόπο, που όμως δίνει δυνατότητες παιχνιδιού στη φαντασία για να αγγίξει την πραγματικότητα.
Τα παραμύθια σχεδόν ποτέ δεν είναι ρεαλιστικά, αντιθέτως συμβαίνουν στο χώρο της φαντασίας και το υπερφυσικό είναι το κύριο συστατικό τους. Ο υπερφυσικός κόσμος που συναντάμε σε αυτά, εκφράζει έναν κόσμο πέρα από το φυσικό, τον οποίο ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει. Όπως δεν μπορεί να ελέγξει και τον χρόνο που είναι ελεύθερος από τα συνήθη όρια του. Στον χώρο της μαγείας που κινείται το παραμύθι οι ήρωες είτε είναι άνθρωποι, πουλιά, ζώα ή όπως στο παραμύθι μας μια κουρτίνα, έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν την εξωτερική τους μορφή χωρίς όμως να χάσουν την αρχική τους ταυτότητα. Το παραμύθι μας έχει μια ρομαντική και συγκινησιακή γοητεία, ασχολείται με τις εμπειρίες που θέλησε να αποκτήσει η κουρτίνα επειδή ονειρεύτηκε την ελευθερία. Ένα ακριβό αγαθό, με τόσο γλαφυρό τρόπο, με πανέμορφες στιχομυθίες μεταξύ μαμάς και κόρης, μιας εξανθρωπισμένης κουρτίνας περνάει στην ψυχοσύνθεση του παιδιού σαν αξία. Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
«μαμά, μαμά»…
«Τι είναι Ελενίτσα μου;», ακούστηκε μια φωνή από το βάθος, που πλησίαζε, μέχρι που φάνηκε στο σαλόνι του σπιτιού η φιγούρα της μητέρας
«Κοίτα τι βρήκα μαμά σήμερα στα σπαρτά! Καθώς έτρεχα ανάμεσά τους κι έκανα ότι κολυμπούσα, είδα κάτι να κουνιέται… Πλησίασα κι ορίστε! Δεν είναι πολύ όμορφη μαμά;».
«Ωωωω… Πράγματι Ελενίτσα! Τι όμορφα χρώματα και πόσες πριγκίπισσες!».
«Είδες μαμά; Πριγκίπισσες σε όλα τα χρώματα!» είπε η Ελενίτσα και την έσφιξε στην αγκαλιά της. Μετά, την έριξε στην πλάτη της σαν μπέρτα.
«Μου πάει μαμά;», ρώτησε παιχνιδιάρικα!
«Βέβαια κοριτσάκι μου! Αλλά μήπως θέλεις να τη βάλουμε στο δωμάτιό σου;», της απάντησε η μητέρα της μ’ ένα μικρό χαμόγελο στα χείλη.
«Όχι μαμά! Αυτή θα είναι η καινούρια μου φίλη. Και θα τη φωνάζω… χμμ… Νεφέλη! Ναι, Νεφέλη!», είπε η Ελενίτσα μ’ ενθουσιασμό και την πήρε τρέχοντας και βγήκε έξω να παίξει. Είχε αποκτήσει μια καινούρια φίλη. Με τη Νεφέλη στην πλάτη της άρχισε να τρέχει στα χωράφια. Κι η Νεφέλη μας πλέον ανέμιζε κι έμοιαζε σαν να πέταγε!
«Ωωω, πόσο όμορφα ήταν εκεί έξω!» σκεφτόταν η Νεφέλη, με την αίσθηση ελευθερίας να μεγαλώνει μέσα της. Από την πλάτη της Ελενίτσας έβλεπε χωράφια με σιτάρια, πανέμορφα δένδρα, φυτά, λουλούδια…»
Παρομοιώσεις του φυτικού βασιλείου με έξυπνες αναπαραστάσεις των φύλων των δέντρων σαν χέρια, στα νερά του ποταμιού να δένονται οι ρίζες σαν να χαιρετιούνται και να απεικονίζει την φύση στην υπέρτατη αρμονία της θεμελιώνοντας έτσι την φυσιολατρική αγάπη του παιδιού για την φύση και την παρατήρησή της. Την στενή σχέση του ανθρώπου με αυτήν. Σε κάποια σημεία φυσικά το παραμύθι ή καλύτερα η συγγραφέας του χρησιμοποιεί τα ζώα και ιδιαίτερα τα πτηνά να βοηθήσουν την ενσαρκωμένη κουρτίνα να σηκωθεί να δει τον κόσμο, που από απόσταση φαίνεται τόσο μικρός… Και φυσικά ευγνώμων να εκφράζει το ευχαριστώ της. Η εκμάθηση της ευγνωμοσύνης σε κάθε έναν γεμίζει την ψυχή ειρήνη και χαρά.
Δυνατότητα πραγμάτωσης των ονείρων μας μαζί με την δράση και την έκφραση των θέλω μας. Μηνύματα όπως «η ισχύς εν τη ενώσει», η πολυτιμότητα της φιλίας, η γενναιοδωρία, είναι πολύτιμοι οδηγοί για την συνεύρεση και σύμπραξη των παιδιών στην σχολική τους συνύπαρξη και εργασία αλλά και στην ενήλικη ζωή τους σε όλες τις εκφάνσεις της. Η περιγραφικότητα της συγγραφέως σχηματίζει υπέροχες εικόνες, που με μεγάλη αξιοσύνη η εικονογράφος ζωγράφος κα Μαριάννα Τρώντσιου επιμελήθηκε, ζωγραφιές που θαύμασα πολύ. Που είναι έτσι, ώστε δεν αποτρέπουν ένα παιδί να σκεφτεί να τις ζωγραφίσει και το ίδιο. Ευφάνταστη φτιάχνει το περιπετειώδες ταξίδι της Νεφέλης, της ροζ πανέμορφης κουρτίνας μας, πολύ ενδιαφέρον αλλά και πιστευτό καθώς είναι τόσο αληθοφανές και υπέροχο.
«Εκείνη τη στιγμή είχε αρχίσει να φαίνεται το μεγάλο «ψάρι», που είχε πιάσει ο Φαίδωνας –το αγοράκι που αναφέραμε πιο πριν– καθώς η πετονιά του καλαμιού ερχόταν όλο και πιο κοντά. Ξαφνικά, τα τρία παιδάκια άρχισαν να ακούν… μια φωνή!
«Μα… αυτό δεν είναι ψάρι, είναι… μια κουρτίνα;». Τα παιδιά δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους!
Τα έτριψαν, τα ξαναέτριψαν –μήπως δεν έβλεπαν καλά ή ονειρεύονταν;– μα συνέχισαν να βλέπουν το ίδιο πράγμα. Μια όμορφη κουρτίνα που, το πόδι της ήταν πιασμένο στο αγκίστρι της πετονιάς τους. Μάλιστα, δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια της κι ο πόνος ήταν ολοφάνερος, καθώς προσπαθούσε να πιάσει το πόδι της και να καταλάβει τι της συμβαίνει… Τα παιδιά άρχισαν τότε να σκουντάνε το ένα το άλλο.
«Βλέπεις ό,τι βλέπω;», ρώτησε ο Φαίδωνας τον Νικόλα.
«Δεν ξέρω τι βλέπεις εσύ, αλλά εγώ βλέπω μια κουρτίνα…», απάντησε ο Νικόλας.
«Κι εγώ το ίδιο βλέπω Δανάη;». Η Δανάη στο μεταξύ είχε πλησιάσει και παρατηρούσε με θαυμασμό την κουρτίνα από πιο κοντά.
«Τι πανέμορφη κουρτίνα!», ήταν η απάντησή της στ’ αγόρια.
«Μα είναι δυνατόν; Ποια είσαι εσύ; Τι κάνεις εδώ;», ρώτησε ο Φαίδωνας
Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει να μπαίνει ένα κομμάτι από λόγια μεταφερμένα από την γιαγιά του ενός παιδιού, δοξασίες που λέγονταν στον τόπο καταγωγής του και την γιαγιάς του. Πολύτιμη μεταφορά εθίμων των χωριών της Ελλάδας μας. Με στοιχεία των αθλημάτων, σπορ, που γίνονται στα ποτάμια και εκφράσεις που προκαλούν την αγάπη ξανά για την φύση και την σύνδεσή των ανθρώπων με αυτήν, σε απόλυτη αρμονία της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας και της φύσης για την διασκέδασή τους, για την άντληση πληροφοριών για τα φυσικά φαινόμενα κ. α. Μέσα σ’ όλα η έκφραση συναισθημάτων και αισθήσεων πιο δύσκολων, όπως ο φόβος, ο πόνος κλπ γίνεται έκδηλο ότι είναι φυσικό και να υπάρχει και να εκφράζεται αρκεί να μην καθηλώνει τον άνθρωπο έστω κι αν είναι παιδί.
Με σοφία η συγγραφέας κρατά το μέγεθος της διήγησης όχι πάρα πολύ μεγάλο καθώς σταματά στο μήκος του τόσο όσο, χωρίς ούτε να κουράσει το παιδί, ούτε τον αφηγητή, ούτε να διακριθεί ως παραμύθι μόνο της ώρας του ύπνου. Με παύσεις ικανές να προκαλέσουν ερωτήσεις στα παιδιά ακροατές και δυνατές να απαντηθούν από τον αφηγητή, όποιος κι αν είναι αυτός.
Ένα υπέροχο παραμύθι που ξεφεύγει από τα στερεότυπα της κακιάς μάγισσας, του ζηλευτού πριγκιπόπουλου, του βασιλιά και της βασίλισσας. Αυτό είναι που θαυμάζω στη θεματολογία της συγγραφέως Στέλλας Δεναξά. Ότι μεταμορφώνει τα θέματά της σε καθημερινά πράγματα που καταπιάνεται το παιδί. Το παντελονάκι του, την κουρτίνα του δωματίου του, που μπορεί ποτέ να μην εκτίμησε και να αισθάνθηκε χαρούμενο γιατί την είχε κλπ. Με ένα λυσάρι λέξεων για τα παιδιά που διαβάζουν μόνα τους, αλλά ακόμη ακόμη και για τον αφηγούμενο να ανατρέξει να δώσει εξήγηση. Αυτό όχι μόνο βοηθά αυτόν εκείνη την στιγμή αλλά εισάγει και το παιδί στον κόσμο της σπουδής των βιβλίων. Το δε τέλος του αφήνει να εννοηθεί ότι θα υπάρξει συνέχεια.
Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι με το παραμύθι της αυτό η Στέλλα Δεναξά, στοχεύει πολύ εύστοχα στην ανάπτυξη και καλλιέργεια της κριτικής σκέψης από πολύ μικρή ηλικία στο παιδί. Γιατί ενδυναμώνει την συναισθηματική και νοητική λειτουργία, η οποία απαιτείται από το άτομο για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πληροφοριών και την απόφασή του τί να σκεφτεί και τί να κάνει μέσω συλλογισμών, που έχει στη διάθεσή του. Φυσικά αυτό καλλιεργείται μέσω του αφηγητή, είτε είναι ένας γονιός είτε ένας δάσκαλος νηπιαγωγείου /σχολείου. Η κριτική τέχνη πρωτοανιχνεύεται στα χρόνια της Αρχαίας Ελλάδας και στοχεύει κυρίως στην εξέλιξη και δόμηση της σκέψης. Η οποία σκέψη αποτελεί το μοναδικό μέσο, με το οποίο μπορεί ο κάθε άνθρωπος να έρθει αντιμέτωπος αλλά και να επιλύσει κάθε πρόβλημά του. Γι’ αυτό σας προτρέπω να πάρετε το πανέμορφο βιβλίο της Στέλλας Δεναξά και να το χαρίσετε στα παιδιά σας, τα εγγόνια σας, να το κάνετε δώρο σε γνωστούς, που έχουν παιδιά ή ακόμη και να το χαρίσετε σε παιδάκια που ξέρετε πως δεν μπορούν οι γονείς τους να τους το πάρουν, σε ορφανοτροφεία ή όπου σας πει η ψυχή σας ότι θα αγαπηθεί.
Όλγα Αχειμάστου
Βιογραφία Στέλλας Δεναξά
Ονομάζομαι Στέλλα Δεναξά και είμαι γεννημένη στην Αθήνα, με κυκλαδίτικηκαταγωγή.
Εργάζομαι ως γραμματέας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Έχω τελειώσει Ευρωπαϊκό Πολιτισμό στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και μεταπτυχιακό πάνω στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων. Η αρχή της συγγραφής μου ξεκίνησε πολύ νωρίς, στο δημοτικό, με ποιήματα. Το 1996 βραβεύτηκε Πανεπιστημιακή Συλλογή με ποιήματα νέων Ελλήνων ποιητών του Πανεπιστημίου Βρυξελλών Mons, στην οποία συμμετείχα με το ποίημά μου Φθινόπωρο μεταφρασμένο στα γαλλικά. Από τη στιγμή που έγινα μητέρα ενός πολύ γλυκού κοριτσιού, ξεκίνησα να γράφω παραμύθια, για την τέρψη της κόρης μου αλλά και ως ένα μέσο καλύτερης επικοινωνίας με την παιδική ψυχούλα της. Το 2006 κατόπιν δείγματος γραφής, παρακολούθησα σεμινάρια στο ΕΚΕΒΙ από τον παραμυθά Χρήστο Μπουλώτη. Το2016 συμμετείχα σ’ ένα διαγωνισμό εκδοτικού οίκου, κι έτσι εκδόθηκαν δύο παραμύθια μου – Το Παραπονεμένο Παντελονάκι και Μη φοβάσαι Σπιρτούλα – στη συλλογή παραμυθιών Δώσε κλώτσο να γυρίσει του εκδοτικού οίκου Συμπαντικές Διαδρομές.
Τέλη του 2017 εκδίδεται το έργο μου Το ταξίδι της Νεφέλης από τις Εκδόσεις Κομνηνός.