The Godfather (1972) Α’ - Βάλια Καραμάνου

Ο Νονός – The Godfather (1972) Α’ του Φράνσις Φορντ Κόπολα

από τη Βάλια Καραμάνου

Ο «Νονός» είναι  μια ταινία- σταθμός, που συγκαταλέγεται δικαίως ανάμεσα στα αριστουργήματα της έβδομης τέχνης, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Μάριο Πούζο και σε σκηνοθεσία του Φράνσις Φορντ Κόπολα. Τους κεντρικούς ρόλους ενσαρκώνουν (ή καλύτερα απογειώνουν) οι Μάρλον Μπράντο και Αλ Πατσίνο, ενώ η υπέροχη μουσική του Νίνο Ρότα «ντύνει» τα υπέροχα σκηνικά και την φωτογραφία του Γκόρντον Γουίλις. Το κλασικό πλέον αυτό αριστούργημα κέρδισε πάνω από είκοσι βραβεία -μεταξύ αυτών 3 Όσκαρ (ήταν υποψήφιο για άλλα 8), 5 Χρυσές Σφαίρες και 1 Βραβείο Γκράμι. Οι ατάκες της έχουν μείνει στην κινηματογραφική ιστορία, ενώ το μασελάκι που φορούσε ο θρυλικός Μάρλον Μπράντο για να μιλά με τον χαρακτηριστικό τρόπο του Δον Βίτο Κορλεόνε φυλάσσεται στο Mουσείο Κινηματογράφου.

Η υπόθεση (της πρώτης ταινίας, καθώς ακολούθησαν άλλες δύο) εκτυλίσσεται στην Αμερική κι ένα μικρό τμήμα της στην Σικελία. Στο τέλος του καλοκαιριού του 1945, στο σπίτι της φαμίλιας των Κορλεόνε, μιας Ιταλο-Αμερικάνικης οικογένειας μαφιόζων της Νέας Υόρκης, ο Δον Βίτο Κορλεόνε (Μάρλον Μπράντο) παντρεύει την κόρη του. Όλοι είναι παρόντες και ανάμεσά τους οι τρεις γιοι του: ο θερμόαιμος Σαντίνο, ο αγαθός και ήπιος  Φρέντο και ο Μάικλ (Αλ Πατσίνο), που μόλις έχει αποφοιτήσει από τις σπουδές του, έχει παρασημοφορεί στον πόλεμο και ετοιμάζεται για την νέα του ζωή με την κοπέλα του Κέι Άνταμς (Νταϊάν Κίτον). Ταυτόχρονα, ο Δον διεκπεραιώνει στο γραφείο του τα αιτήματα «φίλων» του και γενικά τις υπόγειες υποθέσεις του στον υπόκοσμο. Έχουν περάσει περίπου δέκα χρόνια, κατά τα οποία το καθεστώς ανάμεσα στις πέντε φαμίλιες του υποκόσμου, που ελέγχουν την πολιτική, την δικαιοσύνη, τον τζόγο και άλλες δραστηριότητες έχει παγιωθεί. Ο άλλοτε πανίσχυρος Δον θεωρείται πως έχει «σκουριάσει», μια και αρνείται την εμπλοκή του στο εμπόριο ναρκωτικών, κάτι που οι άλλες φαμίλιες βρίσκουν εξαιρετικά προσοδοφόρο.

Παρακολουθούμε λοιπόν  τις διεκπεραιώσεις των διάφορων αιτημάτων-ανάμεσά τους και εκείνο του ηθοποιού Τζόνυ Φοντέιν για τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια ταινία του Τζακ Ουόλτζ. Ο τελευταίος τολμά ν’ αρνηθεί την χάρη αυτή στον Δον και βρίσκει στο κρεβάτι του το επόμενο πρωί το κεφάλι του αγαπημένου του αλόγου- μια αξιομνημόνευτη σκηνή που ξεσήκωσε θύελλες. Όπως είναι φυσικό, οι διαρκείς αντιπαραθέσεις φουντώνουν  τον πόλεμο ανάμεσα στις φατρίες με αποκορύφωμα την απόπειρα δολοφονίας του Δον. Ο τελευταίος καταφέρνει να επιζήσει, αλλά αδύναμος. Είναι η στιγμή που ο μικρός γιος, ο Μάικλ, εκτελεί τον υπαίτιο διεφθαρμένο αστυνομικό και τον συνεργό του κάνοντας έτσι την αποφασιστική στροφή στην πορεία του διεισδύοντας  για τα καλά στον σκοτεινό κόσμο της Μαφίας. Για λίγο καταφεύγει σ’ ένα μικρό χωριό της Σικελίας , όπου  συναντά και ερωτεύεται την Απολλωνία Βιτέλλι (Σιμονέτα Στεφανέλλι), την όμορφη νεαρή κόρη του ιδιοκτήτη ενός καπηλειού και την παντρεύεται. Η ευτυχία του τερματίζεται γρήγορα και απότομα μια και οι εχθροί του παγιδεύουν το αυτοκίνητό του και η γυναίκα ανατινάζεται μπροστά στα μάτια του.

Ο Μάικλ επιστρέφει κοντά στον άρρωστο πατέρα στην Αμερική αποφασισμένος να αναλάβει τα ηνία, αφού πληροφορείται και την δεύτερη απώλεια, την εκτέλεση του αδερφού του Σαντίνο από τις αντίπαλες φαμίλιες.  Στην Νέα Υόρκη λοιπόν  ξαναφτιάχνει την ζωή του, καθώς κάνει οικογένεια με την πρώτη του κοπέλα, χωρίς ωστόσο αυτό να αναχαιτίσει την ανερχόμενη δράση του στον υπόκοσμο. Τελικά, ο Δον καταρρακωμένος αφήνει την τελευταία του πνοή παίζοντας στον κήπο με τον εγγονό του, ενώ ο Μάικλ αναλαμβάνει να βαφτίσει τον ανιψιό του, γνωρίζοντας την ανάμειξη του γαμπρού του στην δολοφονία του αδερφού του.  Λίγο αργότερα, προχωρά στην εκτέλεση όλων των ενόχων, καθώς και των αρχηγών των πέντε μεγάλων οικογενειών του υποκόσμου και καθιερώνεται πλέον ο ίδιος αρχηγός όλων, ο νέος στυγνός πανίσχυρος Νονός στην θέση του Δον Βίτο.

Πέρα από τις αξιομνημόνευτες ερμηνείες των δύο κυρίως ηρώων, μπορούμε να κάνουμε μερικές επισημάνσεις σ’ αυτό το κινηματογραφικό αριστούργημα:

• Ο Δον Βίτο Κορλεόνε όσο σκληρός είναι με τους αντιπάλους του, τόσο τρυφερός μπορεί να γίνει με ένα ζώο ή την οικογένειά του. Η ταινία ανοίγει με την σκηνή του Δον να κάθεται στην μεγαλοπρεπή καρέκλα του κανονίζοντας εκτελέσεις, ενώ στην αγκαλιά του κρατά και χαϊδεύει μια γάτα (αυτοσχεδιασμός του Μάρλον Μπράντο). Αργότερα, όταν παραδίδει νεκρό το σώμα του γιου του Σαντίνο στον νεκροθάφτη, ζητώντας του ως ανταπόδοση σε μια παλιά χάρη να το περιποιηθεί  για να μην το δει έτσι τρυπημένο από τις σφαίρες η γυναίκα του, η φωνή του «σπάζει» λέγοντας: “Look how they massacred my boy…”. Ακόμα και ο θάνατος τον βρίσκει να τρέχει ανάμεσα στις τριανταφυλλιές παίζοντας κυνηγητό με τον εγγονό του.
• Η σκηνή με το κομμένο κεφάλι του αλόγου μέσα στα σκεπάσματα του Τζακ Ουόλτζ, όπως προαναφέρθηκε, ήταν άκρως ρεαλιστική, καθώς το κεφάλι ήταν αληθινό, προερχόμενο από ένα σφαγείο αλόγων. Το ίδιο έντονη είναι η σκηνή της δολοφονίας της νεαρής Απολλώνιας, εξαιτίας της έκρηξης στο αυτοκίνητο, αλλά και η εκτέλεση του Λούκα Μπράτσι, στενού συνεργάτη του Κορλεόνε. Το τελευταίο γνωστοποιήθηκε στον Δον με την αποστολή του αλεξίσφαιρου  γιλέκου του Λούκα και δυο ψάρια τυλιγμένα μέσα του (“It’s a Sicilian message. It means Luca Brasi sleeps with the fishes”).
• Οι ατάκες της ταινίας έχουν μείνει στην κινηματογραφική ιστορία, ενώ δεν λείπει και το χιούμορ. “Leave the gun. Take the cannoli”, λέγεται, καθώς οι άνθρωποί του πρέπει να περνούν απαραίτητα χρόνο με την οικογένειά τους. Επίσης μνημειώδης είναι η ατάκα “I am going to make him an offer he can’t refuse” του Δον προς τον σκηνοθέτη, που αρνήθηκε με το κόστος του αλόγου του.
• Κορυφαία είναι η σκηνή της βάφτισης στο τέλος, κατά την οποία ο Μάικλ μυρώνει το βρέφος και δηλώνει πως «αποτάσσεται τον Σατανά», ενώ παράλληλα παίζουν τα πλάνα των αιματηρών εκτελέσεων που έκανε αμέσως μετά, ανάμεσά τους και ο πατέρας του βαπτιζόμενου παιδιού.
• Η ταινία ακολουθεί το κυκλικό σχήμα: ανοίγει με τους «φίλους» να ασπάζονται το χέρι του Νονού τους, του Δον, ως ένδειξη απόλυτης αφοσίωσης και υποταγής και κλείνει με την ίδια ακριβώς σκηνή, μόνο που στην θέση του Δον υπάρχει ο νέος Νονός, ο Μάικλ.
• Παρότι μιλάμε για την μαφία, πουθενά δεν απαντάμε τον όρο, ούτε άλλους συναφείς (cosa nostra,κλπ) μια και προκειμένου να γυριστεί η ταινία υπήρξε διαπραγμάτευση με την αληθινή μαφία! Ένας από τους όρους ήταν και αυτός, η μη αναφορά τέτοιων χαρακτηριστικών εκφράσεων.

Ο θεατής σε ολόκληρη την ταινία παρακολουθεί την τυφλή υπακοή και αφοσίωση των ανθρώπων  στον ύψιστο θεσμό, την οικογένεια, την φαμίλια. Και όμως είναι αυτός ακριβώς ο θεσμός που κρατά δέσμια τα μέλη της σαν φυλακή υψίστης ασφαλείας και τους απαγορεύει να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. “Don’t ever take sides with anyone against the family again. Ever.”, δηλώνει ο Μάικλ στον αδερφό του Φρέντο. Η προδοσία (που βρίσκεται παντού ακόμα και στα πιο κοντινά πρόσωπα), το αίμα, η βία, ο πόλεμος είναι η καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων, που προκειμένου να επιβιώσουν και να εδραιώσουν την θέση τους βιώνουν την Κόλαση. Η μεταμόρφωση του μορφωμένου και παρασημοφορημένου Μάικλ σε ψυχρό εκτελεστή είναι η τραγική απόδειξη αυτού του γεγονότος. Ο υπόκοσμος είναι ακριβώς αυτός ο ερεβώδης τόπος, που υπάρχει παράλληλα με την κανονική ζωή και απαιτεί την μεταμόρφωση σε κάτι μη ανθρώπινο, σχεδόν δαιμονικό, προκειμένου να επιβιώσει κανείς. Όλο αυτό αποδίδεται εξαίσια με την εξαιρετική σκηνοθεσία του Κόπολα σε αυτήν την ταινία και απογειώνεται από τις ερμηνείες των συντελεστών με κορωνίδα αυτή του Μάρλον Μπράντο, του απόλυτου ερεβώδους άρχοντα, του αρχηγού τόσο της δικής του φαμίλιας όσο και ολόκληρου του σκοτεινού βασιλείου του.

Βάλια Καραμάνου

Imdb της ταινίας The Godfather Α’ (1972)
Photo gallery imdb της ταινίας The Godfather Α’ (1972)

Ο Νονός – The Godfather
Η.Π.Α., 1972

Eπιμέλεια δημοσίευσης Ευμορφία Καλύβα

Βάλια Καραμάνου (Συγγραφέας) – Βιογραφία