Ευμορφία Καλύβα και η ποίηση εν συντομία… στο cyprusalive.com
Διαμαντής Θωμάς
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Ευχαριστώ θερμά τον Διαμαντή Θωμά για την φιλοξενία από οθόνης στον κυπριακό διαδικτυακό χώρο cyprusalive.com
Μια σύντομη συνομιλία για την ποίηση, εξ΄αποστάσεως όπως επέβαλε η καραντίνα.
Ευμορφία Καλύβα
Ευμορφία Καλύβα και τα «Εκμαγείων μου “σπαράγματα”» στο cyprusalive.com με τον Διαμαντή Θωμά:
[ Πριν από πολλά χρόνια, ο Σίγκμουντ Φρόυντ είπε ότι «όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί». Η ποίηση είναι ένα μέσο που δίνει βήμα έκφρασης στην ψυχή και είναι ευλογημένη με την πληρότητα που προκαλεί η δημιουργία. Αυτή η μορφή λόγου μας έχει δώσει μεγάλες χαρές. Η αλήθεια είναι δεν έχουν αναδειχθεί με τον τρόπο που θα έπρεπε, αν τις συγκρίνουμε –για παράδειγμα– με αυτές των αθλητικών επιδόσεων.
Η μακρά παράδοση που είχε η Ελλάδα στην ποίηση είναι γνωστή. Οι υποψηφιότητες για Νόμπελ λογοτεχνίας δεν ήταν λίγες, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της χώρας. Ενδεχομένως, οι διακρίσεις να ήταν περισσότερες από δύο, αν το ίδιο το Ελληνικό κράτος δεν υπέσκαπτε μεθοδικά συγκεκριμένες προσπάθειες. Αξίζει να αναφερθεί για παράδειγμα η υποψηφιότητα του Νίκου Καζαντζάκη, που υπονομεύτηκε από το Ελληνικό κράτος. Η αδικία αυτή ήταν τόσο έκδηλη, ώστε η Νορβηγική κυβέρνηση θεώρησε σκόπιμο να προσφέρει στον κορυφαίο λογοτέχνη υπηκοότητα και διαβατήριο. Επιπλέον, η Νορβηγική Εταιρεία Λογοτεχνών πρότεινε ομόφωνα τον συγγραφέα για Νόμπελ, πράγμα που ο ίδιος αρνήθηκε. Ας μείνουμε, όμως, στην ποίηση.
Την πρωτιά την έχει ο Κωστής Παλαμάς με δεκατρείς υποψηφιότητες, ενώ ακολουθούν ο Άγγελος Σικελιανός και ο Γεώργιος Σουρής, που ήταν πέντε φορές υποψήφιοι. Από τον Γιάννη Ρίτσο, μετά από τέσσερις υποψηφιότητες, ζητήθηκε να μοιραστεί τη διάκριση με τον Ελύτη. Αμφότεροι δεν το δέχτηκαν. Μετά από τον Σεφέρη, όταν βραβεύτηκε ο Ελύτης, ο Ρίτσος με αξιοπρέπεια δήλωσε «Η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον μεγάλο μας Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι μία τιμή προς τον Ελύτη, αλλά μία τιμή προς το ίδιο το Νόμπελ». Τέλος ο Γεώργιος Δροσίνης ήταν μία φορά υποψήφιος. Κρατώντας όλα αυτά κατά νου, εύλογα αναρωτιέται κανείς τι κάνει έναν νέο άνθρωπο να ασχοληθεί με την ποίηση.
Μια νέα ποιήτρια θα μπορούσε να μας διαφωτίσει για τα μυστικά της σύγχρονης ποίησης. Η Ευμορφία Καλύβα εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Εκμαγείων μου “σπαράγματα”» στην Αθήνα. Πρόκειται για μια ποιητική έκδοση που χαρακτηρίζεται από λυγμικό λυρισμό, αριστοτεχνικά κεντημένο με γήινους όρους. Οι εικόνες ξεπηδούν, από τις δύο διαστάσεις των σελίδων, και ο ποιητικός λόγος μας προκαλεί πληθώρα συναισθημάτων. Γεμάτο συμβολισμούς και μυσταγωγική μέθεξη είναι και το εξώφυλλο, που ανέλαβε να «συστήσει» στο αναγνωστικό κοινό την πρώτη δημοσιευμένη ποιητική παρουσία της Ευμορφίας Καλύβα. Μέσα από τις ρωγμές του εσώτερου εαυτού, η ποίησή της μας δείχνει το φως και το αληθινό μας πρόσωπο, ακόμη κι αν είναι κατακερματισμένο. Ας αφήσουμε όμως την ποιήτρια να μιλήσει για τη δημιουργία της. Λόγω της απόστασης, η συνέντευξη έγινε μέσα από το διαδίκτυο.
Το τι χαρακτηρίζει το πρώτο ποιητικό εγχείρημα της Ευμορφίας ήταν η απορία που με εισήγαγε στον ποιητικό της κόσμο.
[… Με μια κούπα καφέ και από την οθόνη, εν μέσω κορωνοϊού όπως συνηθίζεται, χάρηκα πολύ που μου δίνετε την ευκαιρία να μιλήσω για την πρώτη μου έκδοση. Την λέω έκδοση, διότι όλα τα κείμενα που περιέχονται στα «Εκμαγείων μου “σπαράγματα”» δεν αποτελούν μια συλλογή, αλλά είναι επιλεγμένα ενδεικτικά με ό,τι με έχει απασχολήσει πάνω στη γραφή από την αρχή ως τώρα.
Περιέχει κάποια πολύ πρώιμα και κατ΄ επιλογήν μου, χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία, καθώς είναι πολύ “γεμάτα” με την αρχική αλήθεια που μπορεί να αποτυπωθεί στο γραπτό λόγο. Εκτός από αυτά έχουν συμπεριληφθεί και άλλα, τα οποία είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Υπάρχουν κάποια πολύ αγαπημένα μου λυρικά, κάποια υπερρεαλιστικά. Συνήθως γραμμένα σε ελεύθερο στίχο και κάποια ελάχιστα σε ρίμα. Αγαπημένα ερωτικά και λίγα κοινωνικής καλλιτεχνικής εξέγερσης». …]
Τα μάτια της πάντα έχουν μια μελαγχολία. Κάθε φορά που αναφέρεται στο έργο της οι εκφράσεις της παίρνουν όψεις περηφάνιας και σεμνότητας συνάμα, που δεν περνούν απαρατήρητες.
Παρατηρώντας τις εκφράσεις του προσώπου της, να είναι εφάμιλλες με αυτές του λόγου της δεν μπορούσα να μη τη ρωτήσω για την πηγή της έμπνευσης που δημιουργεί αυτά τα ποιήματα.
[… Τα περισσότερα είναι εμποτισμένα από το παρελθόν της πρόσφατης ιστορίας, αλλά και από την πρότερη ποίηση τόσο την δική μας που είναι ανεξάντλητη, όσο και μεγάλων, ξένων αγαπημένων μου. Πόνος, έρωτας, θλίψη, υπέρβαση αλλά και η πίστη μου σε ένα καλύτερο κόσμο βρίσκουν καταφύγιο, σε ένα εσωτερικό ρυθμό μικρών στιγμών επιθυμιών του μικρόκοσμού μου.
Αυτό που μου έδωσε ώθηση ανάμεσα στις εικόνες και τις λέξεις είναι η αντίστιξη ανάμεσα στην όποια ποιητική διάθεση της επιστήμης της γεωλογίας που σπούδασα. Ο χρόνος και η αναγέννηση, δύο βασικά στοιχεία του γήινου φλοιού, συστήνουν φιλοσοφική πρόκληση, πάντα μα πάντα εποικοδομητική και αισιόδοξη για εμένα. Κάτι το οποίο μου χαρίζει, ακόμη και μέσα σε δύσκολες στιγμές πόνου και θλίψης, αποτυπώσεις ευδαιμονίας, και το οποίο άφησα να εξελιχθεί εμφανώς στη γραφή». …]
Έχοντας υπόψη ότι η ποίηση είναι ένα ιδιαίτερο είδος γραφής το οποίο έλκει και έλκεται από το αναγνωστικό του κοινό, οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν την ποίηση σαν κάτι δυσνόητο το οποίο για να το καταλάβει κάποιος πρέπει να είναι μυημένος. Τελικά είναι η ποίηση για την ποίηση;
Με ένα διακριτικό βήξιμο καθάρισε τη φωνή της απάντησε κοφτά.
[…Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν μυημένοι ή μη, κατά την ανάγνωση της ποίησης. Η ποίηση είναι πάνω από κάθε γνωστικιστική διάθεση. Αρκεί, ο αναγνώστης να γνωρίζει νοηματικά τη γλώσσα. Εκείνο που υπερέχει κατά τη γνώμη μου, σε μια ποιητική ανάγνωση, είναι η διάθεση της ενσυναίσθησης, κατά την οποία ελεύθερη η σκέψη μας εισπράττει τον βαθύτερο προβληματισμό, που προκύπτει από τον όποιο συνήθη φαινομενικά λόγο που γράφεται κάτι. Και ο οποίος φυσικά διέπεται από όλα όσα σκέφτεται και νοιώθει οποιοσδήποτε γράφει.
Η γραφή αποτυπώνει κυρίως την εκάστοτε υπαρξιακή αναζήτηση διέπει έναν συγγραφέα, με όποια διαφορετικότητα μπορεί να έχει αυτή η αναζήτηση. Η ποίηση μπορεί να στέκεται σε ένα απόλυτα οριοθετημένο περιβάλλον του, μπορεί όμως να αποκτά και κοινωνικά κριτήρια. Αυτό αφορά προσωπικά τον κάθε ένα, κατά πόσο θέλει να ξεφύγει από τον μικρόκοσμό του. Εκεί που στέκομαι πάντα είναι η γνώση της γλώσσας. Και η δική μας γλώσσα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι ένας ανεξάντλητος θησαυρός που καταφέρνει να ανταμείβει όποιον τον σκαλίζει. …]
Η ποίηση όπως ήταν αναμενόμενο επηρεάστηκε από την τεχνολογία.
Πριν λίγο καιρό η ίδια δημιούργησε τον δικό της διαδικτυακό τόπο https://e-musa.gr στο οποίο αναρτούνται δημοσιεύσεις πολιτισμικού χαρακτήρα. Έχει ενδιαφέρον να μάθουμε πως βιώνεται όλο αυτό από την ίδια.
[… Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μια διαπιστωτική δυσκολία όσο αφορά στη γραφή και το αν υπάρχει κάποια ιδιαιτερότητα στη σύγχρονη συγγραφική, ακόμη και καλλιτεχνική με την ευρεία έννοια, πραγματικότητα.
Το διαδίκτυο φυσικά δίνει την ελευθερία και την ευκαιρία σε κάποιους συγγραφείς να δημοσιεύσουν τα κείμενά τους, κάτι που σε χρόνια οικονομικής κρίσης είναι ένα θετικό στοιχείο.
Αν καταφύγουμε στην πρόσφατη αφαιρετική γραφή που ακολουθήθηκε, και η οποία έδινε και μια προσωπική ελευθερία στον αναγνώστη να απολαύσει την ανάγνωση με προσωπικές αντιστοιχίες, θα δούμε πως συνεχίζει να ακολουθείται αν και όχι πιστά στις μέρες μας.
Η αφαιρετικότητα, από την άλλη, δεν είναι , ας μου επιτραπεί η έκφραση “εκπτωτική”.
Υπάρχει μια λεπτή γραμμή που χωρίζει τη σύγχυση αυτή. Η αφαιρετικότητα απαιτεί πολύ καλή γνώση της γλώσσας ώστε να χωρέσει σε λίγες λέξεις μεγάλα νοήματα. Είναι μια αντίθεση αυτή. Δηλαδή να ξέρεις καλά τη γλώσσα από τη μια και να την περικόπτεις από την άλλη.
Το μεγάλο κεφάλαιο που κατά τη γνώμη μου πρέπει να σταθούμε στις μέρες μας δεν είναι το διαδίκτυο, αλλά η παιδεία μας. Η εκμάθηση αλλά κυρίως η εμβάθυνση στη γλώσσα μας.
Η ποίηση κρύβει και οφείλει να αναδεικνύει το μεγαλείο τόσο το γλωσσικό, διότι είναι τέχνη του λόγου, όσο και το ψυχικό της αναζήτησης του συγγραφέα, που οφείλει να καθεύει από προσωπικές λέξεις σε συλλογικό προβληματισμό. Αποτελεί αποτύπωση της σύγχρονης πραγματικότητας που αφορά τον καθένα και έτσι αποκτά την καθολικότητα που της αξίζει.…]
Αφού την ευχαρίστησα θερμά και νοιώθοντας πλήρης μετά από αυτή την ενδιαφέρουσα συζήτηση με χαιρέτησε με ένα συγκρατημένο χαμόγελο και αποφασίσαμε να ανανεώσουμε τη συζήτηση μας στη ενδεχόμενη δεύτερη ποιητική έκδοση.]