Λόγος
Έλεγαν πως έγραφε ποιήματα για να μη σκέφτεται
πως έγραφε για να μη ζει
κι εκείνος ανέτρεπε την πράξη με το λόγο
Μακριά από την ποίηση οι άλλοι
δεν έμαθαν να πλάθουν χρόνο με τη σκέψη
κι ούτε ένιωσαν ποτέ
πως οι λέξεις είναι μαγικές επιφωνήσεις
πως οι φθόγγοι όταν συγκρούονται γεννούν ενέργεια
πως όλο αυτό το σύμπαν δημιουργήθηκε
με μια εντολή ένα μόνο ρήμα
του πρώτου ποιητή
Γενηθήτω
Ημέρες αβροχίας
Εκδόσεις Τα τραμάκια, 1994
«Πολιτικώς εποίουν λέγοντας»
Ο Αριστοτέλης, όταν αναφέρεται στην έννοια της διάνοιας και το ρόλο της στη γραφή της τραγωδίας, λέει: «Οι μεν γαρ αρχαίοι πολιτικώς εποίουν λέγοντας, οι δε νυν ρητορικώς» (Ποιητική 1450 Β). Οι τραγικοί ποιητές του 5ου αιώνα παρίσταναν ήρωες που είχαν πολιτικό, δηλαδή ηθικό, ουσιαστικό, λόγο, ενώ οι ήρωες των τραγικών ποιητών του 4ου αιώνα μιλούν ρητορικά, με επιχειρήματα. Οι παλιοί μιλούσαν με την ψυχή τους, οι τωρινοί μιλούν με το μυαλό τους, λέει ο μεγάλος φιλόσοφος.
Για πολλά χρόνια μπορούσε κανείς να απαντήσει στην ερώτηση «τι είναι ποίηση;» αρκετά εύκολα. Η νεοελληνική ποίηση, λ.χ., εφάρμοζε πάντα ένα από τα παραδοσιακά μέτρα και η θεματική της ήταν συνήθως τα μεγάλα μοτίβα της ζωής και της τέχνης: έρωτας, θάνατος, χαρά, λύπη, ξενιτειά… Όταν αυτή η ποίηση έκανε τον κύκλο της, άρχισε να επαναλαμβάνεται σε σημείο που σηματοδοτούσε την παρακμή της. Οι ποιητές έκαναν τότε προσπάθειες για αλλαγή. Ελευθερωμένος στίχος, στη συνέχεια ελεύθερος στίχος. Η ερώτηση «τι είναι ποίηση;» δεν μπορεί πλέον να απαντηθεί με σημείο εκκίνησης τη μορφή. Η μορφή ταυτίζεται, σε κάθε της έκφανση, με το περιεχόμενο του ποιήματος, και αυτό είναι ασήκωτο βάρος για τον γνήσιο ποιητή. Η ποίησή του θα πρέπει να έχει υπαινικτικές εικόνες και έντονο εσωτερικό ρυθμό, ο οποίος ωστόσο θα δένει την ψυχή του ποιητή με μια μεγαλύτερη ενότητα ή και οντότητα. Με άλλα λόγια, εφεξής ο ποιητής θα ποιεί λέγοντας και θα λέγει πολιτικώς. Και τότε η ποίηση άρχισε να γίνεται πιο φιλοσοφική, να έχει δηλαδή πολιτικό και όχι ρητορικό λόγο, όπως θα έλεγε ο Σταγειρίτης.
Τι είναι λοιπόν ποίηση;
Ποίηση είναι, για μένα τουλάχιστον, η ωρίμανση της γλώσσας και της ψυχής.
Ποίηση δεν είναι μονάχα το ποίημα, ο ποιητικός λόγος. Μπορεί να είναι μια στάση ζωής, ένα χάδι, ένα βλέμμα.
Ποίηση είναι ο άξονας συνάμα ψυχικός και συμπαντικός που συνδέει τη ζωή μας με τον κόσμο γύρω μας.
Ποίηση είναι η Ευρυδίκη, που ακολουθεί τον Ορφέα, τον ποιητή, αλλά δεν του επιτρέπει κανένα πισωγύρισμα, ούτε τον αφήνει να την κοιτάξει κατάματα. Υπάρχει κίνδυνος να τη μετατρέψει, όσο ρυθμό κι αν της δώσει, σε πεζό λόγο.
Εν ξένη γη
Εκδόσεις Ρώμη, 2019
Βιογραφία Ζωής Σαμαρά
Ομότιμη καθηγήτρια στο ΑΠΘ, δοκιμιογράφος, ποιήτρια, μεταφράστρια, κριτικός λογοτεχνίας, Επίτιμη Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, επίτιμο μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, μέλος του Κύκλου Ποιητών. Υπηρέτησε ως Πρόεδρος την Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, 2013-2016. Σπούδασε και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Columbia. Εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή υπό την εποπτεία του γνωστού θεωρητικού της λογοτεχνίας Michael Riffaterre. Έχει διδάξει σε πολλά πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έχει διακριθεί για το επιστημονικό της έργο. Πρόσφατα βιβλία της: Jean Giraudoux, Η γοητεία της αποτυχίας, θεατρική μετάφραση, University Studio Press, 2018· Εν ξένη γη, ανθολογία ποιημάτων της, εκδόσεις Ρώμη, 2019.